4 grudzień to szczególna data. Tego dnia górnicy z całej Polski świętują swój dzień zwany Barbórką. Nazwa związana jest z patronką i opiekunką górników – św. Barbarą, której górnicy zawierzają swój los każdego dnia zjeżdżając pod ziemię. O tym jak przebiegają uroczystości tego wyjątkowego dnia opowie mieszkaniec Halemby, emerytowany górnik, pan Walerian Sroka, który spędził całe życie w Rudzie Śląskiej – mieście – które jest ściśle związane z górnictwem.
× W jaki sposób obchodził Pan Barbórkę?
Przeważnie rano się wstawało, szło do Kościoła, boła mszo uroczysto z łorkiestrą i błogosławieństwo udzielane monstrancją z wongla. Nosz faroż to tak fajnie organizowoł. Potem, jak się miało jakieś zaproszenie to szło się na hala, a jak niy boło zaproszenia to się szło na jakieś piwko z kolegami. Trza boło uważać, bo jak żeś szoł na drugi dziyń do roboty, to trza boło być w miara monter. No i potem się szło zaś do dom i w doma żona przeważnie robiła łobiod taki fajny i potym dzieci jakieś gyszynki drobne dowały, życzenia skłodały, a reszta dnia się spędzało rodzinnie w doma i się biesiadowało tak trocha.
× A ta Monstrancja Węglowa miała jakieś szczególne znaczenie?
Nosz faroż na specjalne okazje mo monstrancja zrobiono z wongla, kiero mioła być zresztą łofiarowano papieżowi, ino tamte czasy niy dopuściły do tego, rządzący niy pozwolili papieżowi jej łofiarować bezto została w naszej parafii, a replika tej monstrancji halembskiej je w Warszawie w Bazylice Opaczności Bożej.
× Kto uczestniczy w takiej uroczystej mszy?
Kto chce tyn do Kościoła przidzie. Niyroz całe rodziny, górnicy z żonami, z dziećmi. Dyrektorzy obecni i byli, wszystkie sztajgry, cało kadra zarządzająco tyż je na tych mszach.
× A czy to jest tak, że każda kopalnia organizuje mszę w tym samym mieście?
Ja. Jak je gruba na Bielszowicach to mo mszo na Bielszowicach, jak na Halembie – mo na Halembie. Bo to je ogólnopolskie świynto świynty Barbary. Jak w jakimś mieście są gruby, to tam się organizuje uroczyste msze górnicze kaj śpiywo chor, gro łorkiestra – jak na odpuście.
× W ilu Kościołach na Halembie organizuje się mszę z okazji Barbórki?
U nos to na jedynce boła łodprawiano [Kościół p.w. Matki Bożej Różańcowej] i na dwójce [Kościół p.w. Bożego Narodzenia]. Na dwójce je borbórkowo mszo o innej godzinie. Oprócz tego są inne msze dla emerytowanych górników, msze za ratowników, za zmarłych górników, ale łodprawiane troszka późnij. Czasem tyż związki zawodowe zamawiają se mszo. Troszka mynij uroczysto, ale je.
× W jaki sposób rozpoczyna się barbórkowa msza?
Kiedyś, downiej, o 6 rano łorkiestra z dyrygentem przełaziła przez osiedla i groła. To boła tako pobódka, dzięki kerej kożdy wiedzioł, że trza iść do kościoła. Teraz się to już zatraco. Na Halembie to jeszcze tak je, że przed mszą je zbiórka na cechowni na kopalni, przyłazi nosz faroż, tam je świynto Barbara w kapliczce i tam się rzyko krótko modlitwa i potem razem z łorkiestrą, procesją przełazi się do kościoła i potem je ta mszo.
× Duża jest taka orkiestra górnicza?
Licza, że je koło 20-30 osób.
× Jak uformowana jest procesja?
Na przedzie idą ze sztandarami. Najprzód to je świynto Barbara – patronka górników, dali delegacje, wszystkie organizacje co są przy kościele – grupy parafialne. Kożdy jedyn mo swój sztandar. Idą tyż związki zawodowe i z gruby przedstawiciele ze sztandarem tyż idą. Potem idzie łorkiestra i górnicy. Za nimi ministranci, inni księża, faroż z monstrancją i wierni.
× Czy świętowanie Barbórki zmieniło się na przestrzeni lat?
W tych czasach świyntowanie się zmieniyło tak jak całe życie. Kiedyś, jak się po tych oficjalnych uroczystościach prziszło do dom, to na osiedlu kaj praktycznie sami górnicy mieszkali, co okno boło słychać i muzyka i śpiewy – wesoło boło, a teraz to jo niy wiym, może mynij tych górników je, tak jakoś bardzo skromnie, a może ludzie się zmieniają. Niy słychać już, żeby świyntowali tak głośno.
× Powszechnie wiadomo, że oprócz uroczystości kościelnych, Barbórka wiąże się z hucznym świętowaniem.
Co się dzieje po mszy?
Po mszy, niy cało załoga, bo by się niy zmieściła w hali, ino Ci zaproszeni: co mieli zostać oznaczeni, albo co dostowali dyplomy czy szable, ale też Ci co kończyli praca górniczo – jubilaci – co mieli 25-lecie szli na hala i świyntowali. Jo tyż żech mioł przyjemność tam być. Najprzód boło wręczanie oznaczeń, szpadów i stopni górniczych. Boł uroczysty łobiod: rolada, kluski i modro kapusta taki prawdziwy ślonski, a potem boła zabawa, piwko się loło, orkiestra groła. Jak jo boł to występowoł kabaret Otto. Fest mi się podobało, bardzo fajnie prowadzili, wice godali i tak my biesiadowali. Jeden wypioł wiyncyj, jeden mynij, ale fajnie, wesoło boło. Czasami się przyszło późnij do dom. Żona krziwo na mnie zerkała wtedy.
× Co trzeba było zrobić, żeby zostać wyróżnionym i otrzymać nagrodę?
Trza dobrze robić to, co do Ciebie należało. Po prostu uczciwie pracować no i jak kierownictwo Cie doceniło to dowało dyplom, jakiś medal brązowy, srebrny nawet złote czy szpada za długoletnio praca. Jak jo szoł na pyndzyjo, jak żech mioł swój abszicfajer to dostoł żech zegarek, książka fajno o Anna Bergu [góra św. Anny], kero przedstawioła cało historia tego miyjsca.
× A od rodziny co Pan dostawał?
To już take bardziej skromniejsze rzeczy. Figurka św. Barbary albo browarka się dostało.
× A w jaki sposób górnicy oddają hołd św. Barbarze w zwykły dzień?
Jak się szło w zwykły czorny dzień do kopalni, to przez brama się wchodziło na cechownia, bo tam są biura i tam je tyż kapliczka św. Barbary. Człowiek się odruchowo przeżegnoł i tak po ludzku w duchu se pedzioł: „św. Barbaro miej mnie w swojej opiece, żebych szczęśliwie wrócił do dom”. Kożdy tak krótko się porzykoł, może niy kożdy, ale dużo chopów prosiło o opieka do siebie, żeby szczęśliwie wyjechoł i wrócioł do dom.
W Polsce największą grupę stanowią pracownicy kopalń węgla kamiennego. Regionem, który najbardziej kojarzy się z przemysłem górniczym jest Górny Śląsk. Rozmowa prowadzona boła z emerytowanym górnikiem Panem Walerianem Sroką, który przepracował na kopalni KWK Halemba 25 lat. Podczas pracy otrzymał 3 dyplomy oraz jeden medal za zasługi.
G Ó R N I C Z Y × S Ł O W N I C Z E K
| Pyrlik | ciężki, żelazny młot |
| Żelosko | młotek |
| Gruba | kopalnia |
| Śleper | Pracownik najniższego szczebla |
| Szola | winda |
| Hajer | Górnik strzałowy |
| Sztajger | Sztygar, osoba z dozoru |
| Arbajancug | ubranie robocze |
| Badyhala | łaźnia |
| Beker | podziemna kolej na kopalni |
| Colsztok | miarka składana |
| Felezunek | sprawdzanie obecności górników |
| Glajzy | szyny |
| Grubiorz | górnik |
| Jaja | łącznik wozów |
| Keta | łańcuch |
| Klotka | piętro szoli |
| Przekop | główny chodnik na dole kopalni |
| Zol | podłoga w kopalni |
| Szipa | łopata do piasku |
| Spodnioki | kalesony |
| Szychta | dniówka |
Podziel się opinią: